کد مطلب:45983 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:25

گنجینه پرسمان » فلسفه و منطق

: منظور از «عبث» و «حكمت» چيست؟

انسان در كارهاي عقلاني و منطقي خود، هدف و غرضي دارد و در برابر هر «چرا؟» يك «براي» دارد و اگر انسان، كاري كه انجام دهد، در مقابل «چرا؟» «براي»نداشته باشد، آن كار لغو و عبث و بيهوده و پوچ تلقي ميشود.
حكما اثبات كردهاند عبث واقعي ـ كه كار انسان، عاري از هر گونه غرض و غايتي باشدـ هيچگاه از انسان صادر نميشود و محال است كه صادر بشود. همة عبثها نسبي است؛ مثلاً فعلي كه از يك شوق خيالي و يك ادراك خيالي منبعث ميشود و داراي غايتي متناسب با همان شوق و همان ادراك است، نظر به اينكه فاقد غايت عقلاني است آن را «عبث» ميخوانيم؛ يعني نسبت به مبدأي كه از آن مبدأ پديد آمده عبث نيست، نسبت به مبدأي كه از آن پديد نيامده و شايسته بود از آن پديد آيد عبث است.
نقطة مقابل عبث، «حكمت» است. فعل حكيمانه فعلي است كه حتي به طور نسبي نيز فاقد غايت و غرض نباشد و به عبارت ديگر، غرض معقول داشته باشد و علاوه بر غرض معقول داشتن، توأم با انتخاب اصلح و ارجح بوده باشد.
پس حكيمانه بودن فعل انسان، بستگي دارد به غايت داشتن و غرض داشتن آن، آن هم غايت و غرض عقل پسند كه با تشخيص اصلح و ارجح توأم باشد؛ عليهذا انسان حكيم انساني است كه اولاً در كار خود، غايت و غرضي دارد، ثانياً در ميان هدفها و غرضها اصلح و ارجح را انتخاب ميكند، ثالثاً براي وصل به غرض اصلح و ارجح، بهترين وسيله و نزديكترين راه را انتخاب ميكند.

---

مجموعه آثار شهيد مطهري ج1 – عدل الهي
شهيد مطهري